Mìneachadh
Tha caochladh dhòighean sa Ghàidhlig air innse mu rudan a thachras às dèidh seo, nam measg a bhith a’ cleachdadh nan riochdan a leanas de fhaclan gnìomh mar cuir:
- cuiridh, an cuir, cha chuir, chuireas
Tha cuiridh air a chleachdadh nuair a tha e leis fhèin aig toiseach seantans (no ‘clàs’):
- Fàgaidh tu do bhaga an seo agus coisichidh sinn dhachaigh còmhla.
[Tha –aidh air a chleachdadh mas e a, o no u a tha sa chiad phàirt den fhacal: fàgaidh. Tha tu air a chleachdadh an àite thu às dèidh –idh/aidh: Fàgaidh tu.]
Airson faighneachd an tachair rud, tha riochd goirid den fhacal air a chleachdadh:
- An cuir mi air an cofaidh?
- Am fàg mi an seo e?
Gheibhear am pàtran seo ann an suidhichidhean eile cuideachd mar:
- Càit an cuir mi e?
- Seo far am fàg mi e.
Tha an riochd a leanas air a chleachdadh airson a ràdh nach eil rud a’ dol a thachairt:
- Cha chuir mi às an solas gun tig thu.
- Cha fhreagair mi an litir seo.
[Chan eil t no d ag atharrachadh idir sa phàtran seo: Cha dùin sinn an doras, cha tuit mi.]
Nuair a tha am facal gnìomh a’ tòiseachadh le a/à, e/è, i/ì, o/ò, u/ù no le f + a/e/i/o/u, tha na riochdan a leanas air an cleachdadh:
- Chan ith mi sin an-dràsta.
- Chan fhàg mi an seo thu leat fhèin.
Tha an riochd chuireas air a chleachdadh às dèidh:
- cò/dè/cuin a/carson a/ciamar a? (agus an leithid)
- ma, ged a, mar a, nuair a, fhad ’s a, on a, a (agus an leithid).
Mar eisimpleir:
- Ma chuireas tu dheth an solas, bidh e ro dhorcha.
Tha dh’ a’ dol ro fhaclan a’ tòiseachadh le f no le a/à, e/è, i/ì, o/ò, u/ù:
- Dè dh’fhàgas mi?
- Cò dh’innseas naidheachd?
[Tha –as air a chleachdadh an àite –eas mas e a, o no u a tha sa chiad phàirt: dh’fhàgas. Tha tu air a chleachdadh às dèidh -eas/-as agus –idh an àite thu: Dè ghabhas tu? Chan eil dh’ a’ dol ro f mas e l no r an ath litir: Cò fhreagas am fòn?]
